กระทรวงพลังงาน เป็นหน่วยงานราชการไทยประเภทกระทรวง มีอำนาจหน้าที่ในการส่งเสริมและกำกับดูแลให้เกิดความมั่นคงด้านพลังงานแก่ประเทศ
พ.ศ. 2535 รัฐบาลได้จัดตั้งคณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งชาติ ซึ่งเป็นหน่วยงานในระดับกรม สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี ทำหน้าที่ดูแลภาพรวมด้านพลังงานของประเทศ แต่เนื่องจากหน่วยงานด้านพลังงานต่างกระจายออกไปสังกัดในกระทรวงที่ต่างกัน ทำให้มีปัญหาในเรื่องการประสานงาน รัฐบาล พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร จึงมีมติเมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544 จัดตั้ง “ทบวงพลังงาน” และต่อมาเมื่อวันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2545 ที่ประชุมร่วมระหว่างนายกรัฐมนตรี กับรองนายกรัฐมนตรี ที่กำกับการบริหารราชการแต่ละกระทรวง ทบวง รวม 5 ท่าน ได้มีมติให้ยกระดับส่วนราชการ “ทบวงพลังงาน” เป็น “กระทรวงพลังงาน”
กระทั่งพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวงทบวง กรม พ.ศ. 2545 ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา จึงถือเป็นการก่อตั้งกระทรวงพลังงานอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 3 ตุลาคม พ.ศ. 2545
กระทรวงพลังงาน เดิมตั้งอยู่ที่บ้านพิบูลธรรม เลขที่ 17 เชิงสะพานกษัตริย์ศึก แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน ปัจจุบันกระทรวงพลังงาน และหน่วยงานในสังกัด ได้แก่ สำนักงานรัฐมนตรี และสำนักงานปลัดกระทรวงพลังงาน ได้ตั้งอยู่ในพื้นที่ของกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน ซึ่งอยู่ในบริเวณ บ้านพิบูลธรรม เชิงสะพานกษัตริย์ศึก ยศเส เดิม ปัจจุบันสำนักงานรัฐมนตรี สำนักงานปลัดกระทรวงพลังงาน ได้ย้ายมาตั้งที่อาคารศูนย์เอเนอร์ยี่คอมเพล็กซ์ ถนนวิภาวดีรังสิต
โลกุตระ สื่อความหมายถึง พุทธปัญญา ความหยั่งรู้ทำให้หลุดพ้น นอกจากนี้สัญลักษณ์นี้ ยังอาจดูได้ประหนึ่งคล้าย "เปลวไฟ" ที่กำลังลุกโชติช่วง ให้ความสว่างไสว สะท้อนถึงพลังงานที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจ และความเจริญของประเทศ
พงศ์เทพ เทพกาญจนา ? พรหมินทร์ เลิศสุริย์เดช ? วิเศษ จูภิบาล ? ปิยสวัสดิ์ อัมระนันทน์ ? พูนภิรมย์ ลิปตพัลลภ ? วรรณรัตน์ ชาญนุกูล ? พิชัย นริพทะพันธุ์ ? อารักษ์ ชลธาร์นนท์ ? พงษ์ศักดิ์ รักตพงศ์ไพศาล ? ณรงค์ชัย อัครเศรณี ? อนันตพร กาญจนรัตน์
