กระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ เป็นหน่วยงานราชการระดับกระทรวงของไทย จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2506 ในสมัยรัฐบาลของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ในคณะรัฐมนตรีคณะที่ 29 ของไทย โดยมีหน้าที่ในการดูแลรับผิดชอบเกี่ยวกับ งานด้านพลังงาน การพัฒนาที่ดิน การทางหลวง สหกรณ์ และทรัพยากรธรณี
ภายหลังหลังการรัฐประหารโดยจอมพลถนอม กิตติขจร ได้มีการยุบกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ เมื่อวันที่ 29 กันยายน พ.ศ. 2515
นโยบายการก่อตั้ง กระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ ได้ริเริ่มจาก หลวงวิจิตรวาทการ อดีตปลัดบัญชาการสำนักนายกรัฐมนตรี ได้เสนอแนวนโยบายนี้ให้กับ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ต่อมาเมื่อ เกิดการรัฐประหาร ในปี 2501 ก็ได้มีการหารือกับส่วนราชการการต่าง ๆ ก่อนที่จะมีการจัดตั้ง คณะกรรมการพิเศษพิจารณาการจัดตั้ง กระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ ในปี 2504 โดยมี พลเอก ประภาส จารุเสถียร เป็นประธานกรรมการ โดยให้กระทรวงมีหน้าที่หลัก ในการพัฒนาท้องถิ่น รวมไปถึง การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของชาติ ทั้งพลังงาน ทางหลวง การพัฒนาที่ดินและทรัพยากรธรณี และ การสหกรณ์
ต่อมาได้มีการศึกษาเพิ่มเติม โดยให้ สิริ ปกาศิต รองผู้อำนวยการสำนักงบประมาณ (ในขณะนั้น) ไปทำการศึกษาเพิ่มเติม และมีข้อสรุป เมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2506 ว่าให้มีการจัดรูปแบบกระทรวง โดยมีมติอนุมัติร่างจัดตั้งกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ เพื่อเสนอเข้าที่ประชุมคณะรัฐมนตรี ในการปรับปรุง พระราชบัญญัติปรับปรุง กระทรวง ทบวง กรม ต่อสภาร่างรัฐธรรมนูญ ซึ่งทำหน้าที่เป็นรัฐสภาในเวลานั้น เมื่อวันที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2506
ต่อมาเมื่อคณะกรรมธิการฯ ได้พิจารณาแล้วเสร็จ จึงได้เสนอผลการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ เข้าที่ประชุมสภาร่างรัฐธรรมนูญ และได้รับความเห็นชอบทั้งหมด เมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2506
ต่อมาในวันที่ 22 พฤษภาคม 2506 ราชกิจจานุเบกษา ได้เผยแพร่ พระราชบัญญัติปรับปรุง กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2506 พระราชบัญญัติโอนกิจการบริหารของ กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2506 และ พระราชบัญญัติจัดระเบียบราชการสำนักนายกรัฐมนตรี พ.ศ. 2506 และมีผลบังคับใช้ เมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2506 ซึ่งเป็นการก่อตั้ง กระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ
ต่อมาเมื่อ มีการปรับปรุงการทรวงใหม่ คณะปฏิวัติ โดย จอมพลถนอม กิตติขจร ได้ออกประกาศของคณะปฏิวัติ โดยให้ยุบเลิกกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ โดยประกาศลงในราชกิจจานุเบกษา ในประกาศของคณะปฎิวัติ ฉบับที่ 217 ลงวันที่ 29 กันยายน 2515 พร้อมกับประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 216
ปัจจุบันอาคารสำนักงานของกระทรวง เป็นที่ตั้งหลักของสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม
ตราสัญลักษณ์ของกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ เป็นรูปวงกลม ภายในเป็นรูปพระอิศวร พระผู้เป็นเจ้าใหญ่ในความอุดมสมบูรณ์ ความรุ่งเรือง และความผาสุกของปวงชน ประทับลอยอยู่เหนือเมฆ ทรงหลั่งน้ำสังข์ ด้านข้างทั้ง 2 ด้านประกอบด้วยลายเมฆ ด้านล่างเป็นรูปเขื่อนภูมิพล สายส่งไฟฟ้าแรงสูง อาคาร และถนน หมายถึงผลแห่งการพัฒนา
