การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย

บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) (อังกฤษ: PTT PUBLIC COMPANY LIMITED ชื่อย่อ:PTT) เป็นบริษัทด้านพลังงานของไทยที่แปรรูปมาจาก การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย ซึ่งมาจากการรวมกิจการพลังงานของรัฐทั้ง 2 องค์กร คือองค์การเชื้อเพลิงและองค์การก๊าซธรรมชาติแห่งประเทศไทย ประกอบธุรกิจก๊าซธรรมชาติและน้ำมันปิโตรเลียมครบวงจร และธุรกิจปิโตรเคมีที่เน้นการใช้ก๊าซธรรมชาติเป็นหลัก รวมทั้งธุรกิจต่อเนื่อง มีสำนักงานใหญ่ ตั้งอยู่ที่ 555 ถนนวิภาวดีรังสิต แขวงจตุจักร เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร 10900

จากการสำรวจของนิตยสารฟอร์จูนในปี พ.ศ. 2555 บริษัท ปตท. ได้ถูกจัดอันดับให้เป็นบริษัทยักษ์ใหญ่อันดับที่ 95 จาก 500 ของบริษัทยักษ์ใหญ่ของโลก และในปี พ.ศ. 2555 ปตท. เป็นรัฐวิสาหกิจที่มีรายได้สูงสุดของไทย รวมมูลค่ารายได้ 1,930,852 ล้านบาท

รัชกาลที่ 5 เป็นยุคที่ไทยเริ่มมีถนน ไฟฟ้า รถราง และเมื่อปี 2435 บริษัทน้ำมันต่างชาติบริษัทแรกที่เข้ามาทำกิจการในไทย คือ บริษัท รอยัลดัทช์ ปิโตรเลียม จำกัด จำหน่ายน้ำมันก๊าดมีเขม่าควันน้อยและให้แสงสว่างกว่าน้ำมันมะพร้าว

ต่อมา พ.ศ. 2439 พระยาสุรศักดิ์มนตรี เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ นำรถยนต์คันแรกมาวิ่งบนถนน และอีก 6 ปีต่อมา ก็มีรถเมล์ขาว จึงเริ่มนำน้ำมันเบนซินมาใช้บริษัทต่างชาติ ก็นำน้ำมันต่างๆ มาจำหน่าย

พ.ศ. 2476 กระทรวงกลาโหม ได้จัดตั้งแผนกเชื้อเพลิง เพื่อจัดหาน้ำมันเบนซิน น้ำมันก๊าดและน้ำมันหล่อลื่น จากนั้นอีก 4 ปี ก็เปลี่ยนเป็นกรมเชื้อเพลิง และก่อสร้างคลังเก็บน้ำมันที่ช่องนนทรีเพื่อขจัดปัญหาน้ำมันขาดแคลน

ในช่วง สงครามโลกครั้งที่ 2 บริษัทน้ำมันต่างชาติหยุดค้าน้ำมันในไทย โรงกลั่นน้ำมันที่สามารถกลั่นได้ 1,000 บาเรลต่อวัน ถูกระเบิดเสียหาย เรือบรรทุกน้ำมัน "สมุย" ถูก ตอร์ปิโด จมลง

แต่หลังสงครามยุติ ไทยต้องยุบกรมเชื้อเพลิง ขายกิจการและทรัพย์สินทั้งหมดให้บริษัทน้ำมันต่างชาติ พร้อมสัญญาว่า รัฐบาลจะไม่ค้าน้ำมันอีก

ปี พ.ศ. 2500 จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรี ได้ยกเลิกข้อผูกพันที่ทำไวักับบริษัทต่างชาตินั้น และตั้งองค์การเชื้อเพลิง เป็นรัฐวิสาหกิจในวันที่ 27 มกราคม ปี 2503 โดยใช้สัญลักษณ์ตราสามทหาร เพื่อดำเนินสถานีบริการน้ำมัน จัดหาและกลั่นน้ำมัน

พ.ศ. 2520 มีการจัดตั้งองค์การก๊าซธรรมชาติแห่งประเทศไทย และในปี พ.ศ. 2521 พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ นายกรัฐมนตรี ตรา พ.ร.บ. การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย นับเป็นองค์กรของรัฐที่มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการปิโตรเลียมของไทยขึ้นโดยตรงเป็นครั้งแรก ปั๊มน้ำมันที่ใช้ตราสามทหารจึงค่อยๆ เลือนหายไป

ปัจจุบัน ปั๊มน้ำมันสามทหาร เป็นพิพิธภัณฑ์ขนาดย่อม ตั้งอยู่ที่สวนคุณธรรมสมานสามัคคี อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน

องค์การก๊าซธรรมชาติแห่งประเทศไทย จัดตั้งขึ้นตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งองค์การก๊าซธรรมชาติแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2520 มีผลบังคับใช้ในวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2520 เนื่องจากได้มีการเจาะสำรวจพบแหล่งก๊าซธรรมชาติในประเทศไทยมีปริมาณมากพอในเชิงพาณิชย์ รัฐบาลของนายธานินทร์ กรัยวิเชียร จึงได้จัดตั้งหน่วยงานรัฐวิสาหกิจขึ้น เพื่อเร่งรัดพัฒนาการนำก๊าซธรรมชาติมาใช้ให้เกิดประโยชน์ ภายใต้การกำกับดูแลของกระทรวงอุตสาหกรรม

ต่อมาในปี พ.ศ. 2521 มีพระราชบัญญัติการปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2521 ประกาศบังคับใช้ ในวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2521 ให้โอนกิจการขององค์การก๊าซธรรมชาติแห่งประเทศไทย ไปเป็นของ ปตท. กระทั่งมีการโอนกิจการอย่างสมบูรณ์ในวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2522

การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย (ปตท.) จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติการปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2521 มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2521 โดยมีวัตถุประสงค์ในการประกอบและส่งเสริมธุรกิจปิโตรเลียม รวมถึงดำเนินการธุรกิจอื่นที่เกี่ยวกับหรือต่อเนื่องกับการประกอบธุรกิจปิโตรเลียมเพื่อให้เกิดประโยชน์มากที่สุดแก่เศรษฐกิจและความมั่นคงของประเทศ

ในระยะเริ่มต้นให้โอนกิจการของกรมการพลังงานทหาร และที่เกี่ยวกับโรงกลั่นน้ำมัน กระทรวงกลาโหม องค์การเชื้อเพลิง และองค์การก๊าซธรรมชาติแห่งประเทศไทย ไปเป็นของการปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย

บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) เริ่มแปรรูปเป็นบริษัทจดทะเบียนจัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2544 มีทุนจดทะเบียนเริ่มแรก 2 หมื่นล้านบาท แบ่งเป็นหุ้นสามัญจำนวน 2 พันล้านหุ้น โดยมี กระทรวงการคลังเป็นผู้ถือหุ้นรายใหญ่ เริ่มซื้อขายหุ้นในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย เมื่อ 6 ธันวาคม พ.ศ. 2544