จักรวาล (อังกฤษ: cosmos, UK: /ˈkɒzmɒs/, US: /ˈkɒzmoʊs/) คือ เอกภพซึ่งอยู่ในรูปแบบที่ซับซ้อนและเป็นระบบระเบียบ เป็นสิ่งที่ตรงข้ามกับความยุ่งเหยิง (chaos) นักปรัชญา พีทาโกรัส ใช้คำว่า จักรวาล (cosmos) (กรีกโบราณ: κόσμος) เพื่อกล่าวถึงความเป็นระเบียบของเอกภพ ทว่าคำนี้ไม่ถูกใช้ในภาษาสมัยใหม่จนคริสต์ศตวรรษที่ 19 เมื่อนักภูมิศาสตร์ อเล็กซันเดอร์ ฟอน ฮุมโบลท์ ได้นำคำนี้จากกรีกโบราณกลับมาใช้อีกครั้ง ในชุดหนังสือของเขา Kosmos ซึ่งส่งผลกระทบต่อมุมมองสมัยใหม่องค์รวม ที่มองเอกภพเป็นสิ่งสิ่งเดียวซึ่งปฏิสัมพันธ์กัน
จักรวาลวิทยา คือ การศึกษาเกี่ยวกับจักรวาลในความหมายต่าง ๆ ตามบริบท จักรวาลวิทยาทั้งหมดมีเป้าหมายเดียวกัน คือการพยยามทำความเข้าใจ ระเบียบอันเป็นนัยในการเป็นอยู่ทั้งหมด ศาสนาและระบบปรัชญาส่วนใหญ่มีจักรวาลวิทยาในรูปแบบนี้
จักรวาลวิทยา คือ สาขาหนึ่งในอภิปรัชญา ซึ่งอธิบายเกี่ยวกับธรรมชาติของเอกภพ ทฤษฎีหรือหลักซึ่งกล่าวถึงระเบียบตามธรรมชาติของเอกภพ ความหมายพื้นฐานของจักรวาลวิทยา คือวิทยาศาสตร์ของจุดกำเนิดและการพัฒนาของเอกภพ ในดาราศาสตร์สมัยใหม่ทฤษฎีบิกแบงเป็นสมมุติฐานที่มีคนสนับสนุนมากที่สุด
ดูเหมือนว่า จากสิ่งนี้ รวมไปถึงจากข้อความในหนังสือเล่มแรก (จาก Philolaus) ของผลงานเกี่ยวกับการเริ่มต้นและการเรียงตัวของเอกภพ หนังสือเล่มที่สองเหมือนจะเป็นการอธิบายถึงธรรมชาติของเลข ซึ่งเป็นแก่นของทุกสิ่งทุกอย่างในปรัชญาของพีธาโกรัส (หน้า 305)
ในจักรวาลวิทยาเชิงกายภาพ คำว่า จักรวาล มักถูกใช้ในทางเฉพาะ เพื่อกล่าวถึงภาวะต่อเนื่องของปริภูมิ-เวลา ใน (สมมุติฐาน) พหุภพ โดยจักรวาลของพวกเรา หรือ เอกภพที่สังเกตได้ มักถูกเขียนโดยใช้อักษรตัวพิมพ์ใหญ่นำหน้า (Cosmos)
ในเทววิทยา จักรวาลถูกสร้างบนดวงดาวต่าง ๆ (ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดาวเคราะห์ และดวงดาว) ในเทววิทยาศาสนาคริสต์ คำนี้ถูกใช้ในความหมายเดียวกับคำว่า aion เพื่อกล่าวถึง "ชีวิตซึ่งเจนโลก" หรือ "โลกใบนี้" หรือ "ยุคนี้" ใช้ในทางตรงข้ามกับ "ชีวิตหลังความตาย" (afterlife) หรือ "โลกที่กำลังจะมาถึง" (World to Come)
