ชาห์นาเดอร์

ชาห์นาเดอร์แห่งเปอร์เซีย หรือ ชาห์นาเดอร์มหาราช (เปอร์เซีย: ?????? ??? ??? หรือ ???? ??? ??? หรือ ???? ??? ??????; อังกฤษ: Nader Shah หรือ N?der Sh?h Afsh?r the Great หรือ N?der Qoli Beg หรือ Tahm?sp Qoli Kh?n) (พฤศจิกายน ค.ศ. 1688 หรือ 6 สิงหาคม ค.ศ. 1698 – 19 มิถุนายน ค.ศ. 1747) เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอิหร่านผู้ก่อตั้งราชวงศ์อาฟชาริยะห์ (Afsharid dynasty) ผู้ครองราชย์ระหว่างปี ค.ศ. 1736 จนเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 19 มิถุนายน ค.ศ. 1747 ชาห์นาเดอร์ที่มีพระปรีชาสามารถในทางการทหารที่ทำให้นักประวัติศาสตร์บางคนบรรยายพระองค์ว่าทรงเป็น “จักรพรรดินโปเลียนแห่งเปอร์เซีย” หรือ “อเล็กซานเดอร์ที่สอง” ชาห์นาเดอร์ทรงเป็นชาวเติร์กเมน เผ่าอาฟชาร์ (Afshar tribe) จากทางตอนเหนือของเปอร์เซีย ซึ่งเป็นกลุ่มชนที่จัดความมีอำนาจทางการทหารให้แก่จักรวรรดิซาฟาวิยะห์มาตั้งแต่รัชสมัยของชาห์อิสมาอิลที่ 1 แห่งเปอร์เซีย ชาห์นาเดอร์ทรงทรงเรืองอำนาจขึ้นมาในระหว่างที่เปอร์เซียเป็นอนาธิปไตย หลังจากการแข็งข้อของอัฟกาน (Pashtun people) ผู้โค่นราชบัลลังก์ของชาห์ฮุสเซน และขณะที่ทั้งจักรวรรดิออตโตมัน และ จักรวรรดิรัสเซีย ต่างก็ยึดส่วนต่างๆ ของเปอร์เซียเป็นของตนเอง ชาห์นาเดอร์ทรงรวบรวมจักรวรรดิเปอร์เซียเข้าด้วยกันและทรงขจัดศัตรูออกจากจักรวรรดิ และทรงมีอำนาจพอที่จะตัดสินใจโค่นราชบัลลังก์ของชาห์องค์สุดท้ายของราชวงศ์ซาฟาวิยะห์ที่ปกครองจักรวรรดิเปอร์เซียมากว่า 200 ปีและกลายเป็นชาห์ในปี ค.ศ. 1736

การรณรงค์ทางทหารของพระองค์ทำให้จักรวรรดิเปอร์เซียกลายเป็นจักรวรรดิอันยิ่งใหญ่ที่มีดินแดนไม่แต่ในอิหร่านปัจจุบัน แต่ยังครอบคลุมไปถึงอัฟกานิสถาน, ปากีสถาน, บางส่วนของภูมิภาคคอเคซัส และบางส่วนของเอเชียกลาง แต่ค่าใช้จ่ายทางการทหารมีผลทำลายทางเศรษฐกิจของ ชาห์นาเดอร์ทรงมีความชื่นชมในวีรบุรุษเช่นเจงกีส ข่าน และ ตีมูร์ ผู้พิชิตเอเชียกลางมาก่อนหน้าพระองค์ พระองค์ทรงเรียนรู้ยุทธวิธีทางการทหารจากทั้งสองพระองค์โดยเฉพาะในตอนปลายรัชสมัยของพระองค์—ความทารุณ

การพิชิตดินแดนต่างๆ ของชาห์นาเดอร์ทำให้ทรงเป็นผู้นำของตะวันออกกลางผู้มีอำนาจมากที่สุดในยุคนั้น แต่จักรวรรดิของพระองค์ก็สลายตัวลงอย่างรวดเร็วหลังจากที่ทรงถูกลอบปลงพระชนม์ในปี ค.ศ. 1747 พระองค์ทรงได้รับการบรรยายว่าเป็น “ผู้นำทางการทหารผู้ยิ่งใหญ่คนสุดท้ายของเอเชีย”