ต่อมไทรอยด์

ต่อมไทรอยด์ (อังกฤษ: Thyroid gland) เป็นต่อมไร้ท่อที่อยู่ด้านหน้าของลำคอ โดยอยู่ด้านข้างและใต้ต่อกระดูกอ่อนไทรอยด์ (thyroid cartilage) และอยู่ลึกลงไปจากกล้ามเนื้อสเตอร์โนไฮออยด์ (sternohyoid) , สเตอร์โนไทรอยด์ (sternothyroid) และโอโมไฮออยด์ (omoyoid) ต่อมนี้มี 2 พู แผ่ออกทางด้านข้างและคลุมพื้นที่บริเวณด้านหน้าและด้านข้างของหลอดลม (trachea) รวมทั้งส่วนของกระดูกอ่อนคริคอยด์ (cricoid cartilage) และส่วนล่างของกระดูกอ่อนไทรอยด์ (thyroid cartilage) ทั้งสองพูนี้จะเชื่อมกันที่คอคอดไทรอยด์ (isthmus) ซึ่งอยู่ที่บริเวณด้านหน้าต่อกระดูกอ่อนของหลอดลม (trachea cartilage) ชิ้นที่สองหรือสาม

หลอดเลือดแดงที่มาเลี้ยงโครงสร้างของต่อมไทรอยด์ จะมาจากหลอดเลือดแดงซุพีเรียร์ลาริงเจียล (Superior laryngeal artery) และหลอดเลือดแดงอินฟีเรียร์ลาริงเจียล (Inferior laryngeal artery)

สำหรับระบบหลอดเลือดดำที่นำเลือดออกจากต่อมไทรอยด์ จะผ่านทางหลอดเลือดดำไทรอยด์ (thyroid veins) ที่อยู่ด้านบน ตอนกลาง และด้านล่างของต่อม จากนั้นแขนงหลอดเลือดดำทางด้านบนและตอนกลางจะออกไปสู่หลอดเลือดดำใหญ่บริเวณคอ (internal jugular vein) ขณะที่แขนงด้านล่างไปรวมกับหลอดเลือดดำใหญ่บริเวณไหปลาร้า (brachiocephalic vein) ส่วนน้ำเหลืองในบริเวณต่อมไทรอยด์จะเข้าไปยังต่อมน้ำเหลือง (lymph nodes) ที่อยู่ใกล้เคียงคือต่อมน้ำเหลืองรอบหลอดลม (paratracheal nodes) และต่อมน้ำเหลืองในลำคอส่วนลึก (deep cervical nodes) .......

เส้นประสาทที่อยู่ในบริเวณของต่อมไทรอยด์ คือ เส้นประสาทรีเคอร์เรนท์ลาริงเจียล (recurrent laryngeal nerve) ซึ่งเป็นแขนงของเส้นประสาทเวกัส (vagus nerve) ที่อ้อมรอบหลอดเลือดแดงใต้กระดูกไหปลาร้าด้านขวา (right subclavian artery) และโค้งหลอดเลือดแดงใหญ่จากหัวใจ (aortic arch) ทางด้านซ้าย แล้วขึ้นมาทอดอยู่ระหว่างหลอดลมกับหลอดอาหาร แล้วจึงผ่านขึ้นมาทางด้านหลังของต่อมไทรอยด์ทั้งสองพู ก่อนจะเข้าสู่กล่องเสียง (larynx) ทางขอบล่างของกล้ามเนื้อรอบคอหอยตอนล่าง (inferior constrictor muscle)

ต่อมไทรอยด์มีต้นกำเนิดมาจากการบุ๋มตัวของของคอหอย (pharynx) ที่บริเวณโคนลิ้น บริเวณที่เริ่มมีการบุ๋มตัวลงไปเรียกว่า ฟอราเมน ซีกัม (foramen caecum) แล้วลงไปตามท่อที่เรียกว่า ท่อไทโรกลอสซัล (thyroglossal duct) ซึ่งปกติจะหายไปเมื่อโตเต็มที่ แต่อาจพบได้ในลักษณะของถุงน้ำ (cyst) หรือช่องเปิดที่ผิดปกติ (fistula) มีส่วนน้อยที่อาจเหลือเป็นเนื้อเยื่อต่อมไทรอยด์ที่โตผิดที่ (ectopic thyroid tissue) ซึ่งความผิดปกตินี้สามารถแก้ไขได้โดยผ่าตัด

การผ่าตัดต่อมไทรอยด์ หรือ Thyroidectomy เป็นวิธีการทางศัลยกรรมที่ค่อนข้างพบได้ทั่วไป โดยปกติจะเป็นการผ่าตัดเอาบางส่วนของต่อมออก ซึ่งการผ่าตัดนี้มักจะใช้ในการรักษาเนื้องอกของต่อมไทรอยด์ แต่บางครั้งก็อาจใช้ในการรักษามะเร็งต่อมไทรอยด์ด้วย เนื่องจากตำแหน่งของต่อมไทรอยด์มีความสัมพันธ์กับโครงสร้างต่างๆ คือต่อมพาราไทรอยด์ (parathyroid glands) และเส้นประสาทต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหวของกล่องเสียงและคอหอย จึงต้องระมัดระวังในการผ่าตัดเป็นพิเศษ ผลข้างเคียงของการผ่าตัดอาจทำให้เกิดอาการเสียงแหบ (hoarseness) หรืออาการกลืนลำบาก (dysphagia) เนื่องจากเส้นประสาทในบริเวณต่อมไทรอยด์ได้รับความเสียหายบางส่วน

ในปัจจุบันได้มีการพัฒนาเทคนิกการผ่าตัดไทรอยด์ผ่านกล้อง ซึ่งในปัจจุบันมีความนิยมมากขึ้น เนื่องจาก แผลเล็ก ซ่อนแผลไว้ได้ เจ็บน้อย ฟื้นตัวเร็ว แต่ข้อเสียคือ ต้องอาศัลศัลยแพทย์ที่มีความชำนาญในเรื่องการผ่าตัดผ่านกล้อง ในประเทศไทยมีทำได้ไม่ถึง 20 คน การผ่าตัดผ่านกล้องทำเพื่อหลีกเลี่ยงแผลเป็นที่คอ โดยจะเปิดแผลเล็กๆที่บริเวณอื่นแทน เช่น รักแร้ หน้าอก ลานหัวนม หลังหู หลังผ่าตัดคนไข้จะไม่มีเป็นแผลเป็นที่คอ แต่จะเป็นแผลเป็นที่อื่นแทน เช่น รักแร้ หน้าอก เป็นต้น โดยขนาดแผลก็มีตั้งแต่ 5mm - 3cm แล้วแต่ชนิดการผ่าตัด (ในประเทศไทยที่แพร่หลาย ก็คือ ผ่าตัดผ่านกล้องผ่านทางรักแร้ และรักแร้-หน้าอก)

เทคนิกล่าสุดของการผ่าตัดไทรอยด์คือ คือ การผ่าตัดไทรอยด์ผ่านกล้องผ่านทางช่องปาก โดยจะเปิดแผลเล็กๆในช่องปาก ขนาด 5mm และ 10mm สอดกล้อง+เครื่องมือเข้าไปผ่าตัด คีบต่อมไทรอยด์ออกมา แผลจะถูกซ่อนไว้ในช่องปากแทน โดยที่หลังผ่าตัดคนไข้ไม่มีแผลเป็นที่ผิวหนังแม้แต่นิดเดียว แผลในปากจะสมานแผลเร็วมาก 2 วันก็ทานได้ตามปกติ และหายเจ็บแผล การผ่าตัดผ่านช่องปากจะเจ็บน้อยกว่าแบบอื่น และในแง่ของความสวยงามจะดีที่สุดเมื่อเทียบกับวิธีอื่น ทั่วโลกในตอนนี้มีทำการผ่าตัดแบบนี้ที่เยอรมนี ญี่ปุ่น จีน และที่เมืองไทยมีทำที่แรกและที่เดียวที่ กลุ่มงานศัลยกรรม รพ.ตำรวจ

นอกจากการผ่าตัดแล้วอาการนี้ยังสามารถรักษาได้ ด้วยสมุนไพร โดยใช้ต้นซาคาโฮ่ว (เสือสามขา) มีลักษณะเป็นเถาไม้ล้มลุกขนาดเล็ก มี ใบ 3ใบต่อก้าน มีรสเปรี้ยว อมฝาดมาต้มน้ำแบบสด กินต่างน้ำ จนเนื้องอกโคนลิ้นยุบเอง

จาก สมมุติฐาน ในตำรายาจีนการที่มีเนื้องอกโคนลิ้น มาจากการที่ บุคคลคนนั้นอดน้ำบ่อย ทำให้ตับมีความร้อนสะสม ทำให้ต่อมไทรอยด์ เป็นพิษ