ภาษามาลายาลัมเป็นภาษาราชการของรัฐเกราลาทางภาคใต้ของอินเดีย มีผู้พูดประมาณ 36 ล้านคน และมีผู้พูดในเกาะลักษทวีปด้วย จัดอยู่ในภาษาตระกูลดราวิเดียน ใกล้เคียงกับภาษาทมิฬ เขียนด้วยอักษรมาลายาลัม
ภาษามาลายาลัมจัดอยู่ในกลุ่มดราวิเดียนใต้ คาดว่ามีกำเนิดร่วมกับภาษาทมิฬเมื่อราว พ.ศ. 1400 ก่อนจะแยกออกเป็นอีกภาษาหนึ่ง พัฒนาการของภาษาในช่วงแรกได้รับอิทธิพลจากภาษาทมิฬมาก การติดต่อค้าขายกับชาวอาหรับและเคยอยู่ภายใต้การปกครองของโปรตุเกส ทำให้ได้รับอิทธิพลของภาษากลุ่มโรมานซ์ เซมิติกและอินโด-อารยันเข้ามา ซึ่งอิทธิพลจากภาษาภายนอกเหล่านี้จะต่างกันไปในหมู่ผู้พูดที่นับถือศาสนาคริสต์ ศาสนาอิสลามและศาสนาฮินดู
คำว่ามาลายาลัมเกิดจากคำในภาษาทมิฬสองคำคือมาไล แปลว่าภูเขา และอาลัมแปลว่าบริเวณ ซึ่งหมายถึงบริเวณภูเขา จุดกำเนิดของภาษามาลายาลัมไม่ว่าจะในฐานะสำเนียงของภาษาทมิฬหรือแตกออกมาจากภาษาดราวิเดียนดั้งเดิมโดยอิสระ ได้มีการโต้แย้งกันในหมู่นักภาษาศาสตร์ Robert Caldwell กล่าวว่า ภาษามาลายาลัมแยกออกมาจากภาษาทมิฬคลาสสิก หลังจากที่ยืมคำจำนวนมากจากภาษาสันสกฤต และสูญเสียการลงท้ายเกี่ยวกับบุคคลของกริยา อย่างไรก็ตาม ในพุทธศตวรรษที่ 18 ได้พบการเขียนภาษามาลายาลัมซึ่งมีความแตกต่างจากภาษาทมิฬ บทกวีที่ชื่อรมชริตัมมีอายุย้อนหลังไปถึงพุทธศตวรรษที่ 17 ซึ่งเกิดขึ้นก่อนจะได้รับอิทธิพลจากภาษาสันสฤต รูปแบบการเขียนที่ได้รับอิทธิพลจากภาษาสันสกฤตมาก พบในพุทธศตวรรษที่ 19 ซึ่งใช้คำศัพท์ที่มาจากคัมภีร์ปุราณะ
ในราวพุทธศตวรรษที่ 21 – 22 ถุนชัถถุ รมนุชัน เอซุถาชัน เขียนเอกสารฉบับแรกที่ใช้อักษรครันถะ-มาลายาลัม ซึ่งถือเป็นต้นกำเนิดของภาษามาลายาลัม และใช้ในการแปลรามายณะและมหาภารตะมาเป็นภาษามาลายาลัม
ภาษามาลายาลัมอยู่ในกลุ่มภาษาดราวิเดียนใต้เช่นเดียวกับภาษาทมิฬ ภาษาโกทะ และภาษาตุฬุ ส่วนใหญ่เชื่อว่าภาษาทมิฬดั้งเดิมได้แยกออกมาเป็นภาษาทมิฬและภาษามาลายาลัม ต่อมา ใชนช่วงที่รัฐเกระละมีความโดดเด่นทางสังคมและการเมือง มีการติดต่อค้าขายกับชาวอาหรับ รวมทั้งการรุกรานของโปรตุเกส ทำให้ภาษามาลายาลัมได้รับอิทธิพลจากกล่มภาษาโรมานซ์ กลุ่มภาษาเซมิติก และกลุ่มภาษาอินโด-อารยัน และทำให้ภาษาที่ใช้ในหมู่ผู้นับถือศาสนาเชน คริสต์ อิสลามและยูดายมีความแตกต่างกัน
มิชชันนารีที่เข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์ได้ริเริ่มการพิมพ์ในรัฐเกรละ และต่อมาศาสนาคริสต์ได้นำภาษามาลายาลัมไปใช้ในทางศาสนาแทนภาษาซีเรียค ดอกทรินา คริสตัมถูกแปลเป็นภาษามาลายาลัมและตีพิมพ์โดยชาวโปรตุเกสเมื่อ พ.ศ. 2121 ซึ่งเป็นหนังสือเล่มแรกที่ตีพิมพ์ในรัฐเกระละ การสร้างตัวพิมพ์อักษรมาลายาลัมเริ่มขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2364 หนังสือพิมพ์ภาษามาลายาลัมฉบับแรกชื่อ รัชยะ สมชรัม ตีพิมพ์โดยมิชชันนารีชาวเยอรมันเมื่อ พ.ศ. 2390
เอกสารที่เขียนด้วยอักษรมาลายาลัมที่เก่าที่สุดคือจารึกวซับปัลลิอายุราว พ.ศ. 1373 วรรณคดีในยุคแรกๆของภาษานี้ได้แก่เพลงยุคคลาสสิกที่เรียกนาทัน ปาตตุ เพลงพื้นบ้านที่ใช้คำศัพท์แบบพื้นบ้าน และมนิปรวลัมที่ได้รับอิทธิพลจากภาษาสันสกฤต กวีนิพพนธ์ภาษามาลายาลัมเกิดขึ้นเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 25
ภาษามาลายาลัมได้ยืมสระประสม /?u/ (?) และ /ai/ (?) มาจากภาษาสันสกฤต โดยส่วนใหญ่พบในคำยืมจากภาษาสันสกฤต
โครงสร้างประโยคของภาษามาลายาลัมเป็นแบบประธาน-กรรม- กริยา เช่นเดียวกับภาษากลุ่มดราวิเดียนอื่นๆ คุณศัพท์และคำแสดงความเป็นเจ้าของนำหน้าคำนาม มีการกทางไวยากรณ์ 6-7 การก คำกริยาเป็นไปตามกาล มาลาและเป้าหมาย แต่ไม่ผันตามบุคคล เพศ หรือจำนวน ยกเว้น รูปแบบโบราณหรือในกวีนิพนธ์
ในอดีตที่ผ่านมามีอักษรหลายชนิดใช้เขียนภาษามาลายาลัมได้แก่ อักษรวัตเตซุถุ อักษรโกเลซุถุ และอักษรมาลายาลัม จัดอยู่ในกลุ่มอักษรครันถะซึ่งเป็นรูปแบบของอักษรพราหมีที่แพร่หลายทางตอนใต้ และต่อมาได้พัฒนามาเป็นอักษรมาลายาลัมที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน
อักษรมาลายาลัมมี 53 ตัว แบ่งเป็นสระ 16 ตัวและพยัญชนะ 37 ตัว รูปแบบดั้งเดิมของการเขียนถูกแทนที่ด้วยรูปแบบใหม่ที่ประดิษฐ์ขึ้นใน พ.ศ. 2524 ซึ่งมีการลดรูปพยัญชนะที่เคยมีแตกต่างกันถึง 900 แบบจนน้อยกว่า 90 แบบ ทำให้สามารถพิมพ์ด้วยอมพิวเตอร์และเครื่องพิมพ์ดีดได้ ภาษามาลายาลัมเคยเขียนด้วยอักษรอื่น เช่น [[อักษรอาหรับ] อักษรซีเรียค และอักษรละตินแต่ไม่เป็นที่นิยม อักษรอาหรับพบที่มาดราสซาร์และหมู่เกาะลักษทวีป
อิทธิพลของภาษาสันสกฤตพบมากในรูปแบบมาตรฐานของภาษามาลายาลัมที่ใช้ในวรรณคดี คำยืมและอิทธิพลของภาษาฮีบรูและภาษาซีเรียครวมทั้งภาษาลาดิโนพบมากในภาษามาลายาลัมของชาวยิว ส่วนในชุมชนชาวคริสต์จะพบอิทธิพลของภาษาอังกฤษ ภาษาโปรตุเกส ภาษาซีเรียคและภาษากรีก ส่วนชุมชนของชาวมุสลิมจะพบอิทธิพลของภาษาอาหรับและภาษาเปอร์เซีย สำเนียงของชาวมุสลิมที่รู้จักกันดีคือสำเนียงมัปปิลาที่พูดในบริเวณมาลาบาร์ของรัฐเกระละ ส่วนสำเนียงอื่นๆจะพบทางเหนือของรัฐเกระละ
