พระวรสารไญยนิยมหอสมุดนักฮัมมาดี •รหัส ธชาคอส • รหัส แอสคิวบทคัดลอก แอปไดแอส •รหัส บรูซ • รหัส เบอร์ลินไญยนิยมกับพันธสัญญาใหม่ •วรรณกรรมเคลเมนไทน์ •
ศาสนามาณีกี หรือ ศาสนามานี หรือ มานีธรรม (???? ???? - Manichaeism) เป็นศาสนาแบบไญยนิยม (Gnosticism) ที่มีต้นกำเนิดในจักรวรรดิแซสซานิด มีพระมานีหัยยา (???? ?????) เป็นศาสดา แม้ว่างานเขียนของท่านจะหายสาบสูญไปทั้งหมดแล้ว แต่ยังคงมีฉบับแปลในภาษาต่าง ๆ ตกทอดมาถึงปัจจุบัน
ศาสนามานี หรือ หมอหนีเจี้ยว หรือ ม๊อนี้ก่า (???) สอนเชิงจักรวาลวิทยาว่าจักรวาลแบ่งออกเป็นของด้าน คือด้านความดีงาม จิตวิญญาณ และความสว่าง กับความชั่วร้าย วัตถุ และความมืด สันนิษฐานว่าศาสนามานีได้รับแนวคิดนี้มาจากแนวคิดของพวกไญยนิยมในเมโสโปเตเมีย
ศาสนามานีกีแพร่หลายมากในภูมิภาคที่ใช้ภาษาแอราเมอิกและภาษาซีรีแอก ราวคริสต์ศตวรรษที่ 3 - 7 จนกลายเป็นศาสนาที่แพร่หลายมากที่สุดในโลกศาสนาหนึ่งในยุคนั้น ศาสนจักรมานีแพร่ไปทางตะวันออกไกลถึงประเทศจีน และทางตะวันตกไกลถึงจักรวรรดิโรมัน โดยมีศาสนิกชนส่วนมากเป็นทหาร จนได้ชื่อว่าเป็นศาสนาของกองทัพ และกลายเป็นคู่แข่งของศาสนาคริสต์ แทนลัทธิเพกันที่เสื่อมไปก่อนหน้านั้นแล้ว ศาสนามานีในภูมิภาคตะวันออกดำรงอยู่นานกว่าทางตะวันตก โดยเสื่อมสลายไปราวคริสต์ศตวรรษที่ 14 ทางใต้ของจีน
ศาสนิกชนของศาสนานี้เรียกว่าชาวมานีหรือชาวมานีเชียน ซึ่งในปัจจุบันคำว่ามานีเชียนได้ใช้หมายรวมถึงผู้มีแนวคิดทางจริยศาสตร์รูปแบบหนึ่งที่มองศีลธรรมแบบทวินิยม คือมีความดีความชั่วอยู่จริง และอยู่แยกกันต่างหากอย่างชัดเจน
ถูกกล่าวถึงในนิยายของกิมย้ง ในเรื่องชุดมังกรหยก ในชื่อนิกายเม้งก่า มีท่านปรมาจารย์ปู่เต็งเอี๊ยงเป็นเจ้าสำนัก ท่านกลับไม่คิดอยากได้ คัมภีร์เก้าอิม ที่ใครต่อใครล้วนปรารถนา ดังนั้นจึงคิดทำลายทิ้ง ป้องกันมิให้ยุทธภพเกิดความปั่นป่วนอีกครั้ง สะท้อนให้เห็นถึงระดับการพำเพ็ญพรตขั้นสูงของนักพรตในนิกายนี้
