เวียงท่ากาน

เวียงท่ากาน เป็นกลุ่มโบราณสถานและคูเมืองแห่งหนึ่ง ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ ห่างจากตัวเมืองลำพูนและตัวเมืองเชียงใหม่ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ราว 15 และ 30 กิโลเมตรตามลำดับ สร้างเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 13 ในสมัยพระเจ้าอาทิตยราช กษัตริย์แห่งอาณาจักรหริภุญชัย ปรากฏหลักฐานในเอกสารทางประวัติศาสตร์ครั้งแรกในชื่อว่า "บ้านตะก๋า" สร้างขึ้นเพื่อเป็นเมืองหน้าด่านของอาณาจักรหริภุญชัย ต่อมาได้ขึ้นตรงต่อพญามังรายแห่งอาณาจักรล้านนา มีฐานะเป็นเมืองเสบียงสะสมกำลังพลและอาหาร และหลังจากที่พม่าเข้ายึดครองเมืองเชียงใหม่ เวียงท่ากานก็อยู่ในอำนาจของพม่า หลังจากนั้นชุมชนแห่งนี้ได้ร้างไปในช่วงปี พ.ศ. 2318–2339 ซึ่งในปี พ.ศ. 2339 พระเจ้ากาวิละได้นำชาวไทยองเข้ามาตั้งถิ่นฐานและอาศัยอยู่ในบริเวณเวียงท่ากานจนถึงปัจจุบัน

เวียงท่ากานตั้งอยู่ในเขตชุมชนบ้านท่ากาน มีกำแพงเมืองและคูเมืองล้อมรอบเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดกว้าง 500 เมตร ยาว 700 เมตร ปัจจุบันกำแพงเมืองบางส่วนกลายสภาพเป็นคันดิน บางส่วนถูกปรับเป็นถนนภายในชุมชน คูเมืองและคันดินของเวียงท่ากานครอบคลุมพื้นที่ราว 60 ไร่ ได้รับการขึ้นทะเบียนโบราณสถานโดยกรมศิลปากรเมื่อวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2543 ปัจจุบันอยู่ในความควบคุมดูแลของสำนักศิลปากรที่ 8 เชียงใหม่ โบราณสถานภายในเวียงท่ากานมีดังนี้